75 jaar VN in 75 Verhalen: Wiesje Elfferich
Wiesje Elfferich (1971) is civiel adviseur. Als diplomaat van Buitenlandse Zaken werd zij gedetacheerd bij Defensie. Zij zat vier jaar in Mali en werkt sinds 2018 in Burkina Faso – landen die door terroristische groeperingen zoals IS en Al Qaida worden uitgedaagd.
Rond 2012 beginnen jihadisten in de Sahel-regio van West-Afrika aan een opmars. Zij vinden een voedingsbodem in de politieke instabiliteit, armoede en straffeloosheid in onder meer Mali en Burkina Faso. Deskundigen vrezen dat aanhangers van IS en Al-Qaida streven naar een nieuw kalifaat in de regio.
De VN-Veiligheidsraad autoriseert al snel een interventie in Mali. Vanwege het uitblijven van verbetering wordt deze missie vanaf 2013 bijgestaan door Franse militairen. Verschillende landen, waaronder Nederland, wordt gevraagd manschappen te leveren voor de daaropvolgende vredesmacht MINUSMA. MINUSMA opereert onder een ‘robuust mandaat’, en staat onder leiding van de Nederlander Bert Koenders. Aan de missie nemen in totaal ongeveer 6000 Nederlandse militairen deel, die zich hoofdzakelijk bezighouden met het verzamelen van inlichtingen.
De Nederlandse deelname aan de missie is vanaf het begin omstreden. Ook de doeltreffendheid van het vergaren van inlichtingen – volgens de methode die bij de missie in Afghanistan werd gebruikt – blijkt niet afdoende. In mei 2019 keren de laatste Nederlandse troepen terug.
“Onze aanwezigheid verkleint de kans op geweld”
“Op het vliegveld van Gao in Mali werd een aanslag gepleegd door twee auto’s waarop een beetje onhandig een VN-logo was gefabriceerd. Eén ontplofte, de tweede ontkwam. Toen later die tweede auto werd gespot, gingen we er direct op af. We vonden hem, met VN-sticker en al, maar zonder daders. De lokale bevolking waardeerde het zeer dat we meteen in actie waren gekomen.
Contact zoeken met de lokale bevolking en leiders is typerend voor de Nederlandse aanpak. Wij gaan daarom te voet de dorpen in en dragen een pet, dat is minder intimiderend. We drinken samen thee en maken een praatje. Op die manier winnen we hun vertrouwen en verzamelen we inlichtingen op basis waarvan we de force commander adviseren.
Soms is een bepaald machtsvertoon wel noodzakelijk. In Mali reed ik met een kleine, Deense delegatie elitetroepen tussen twee milities die met elkaar de strijd wilden aangaan. Officieel was het vrede, maar er waren ook schermutselingen. Wij lieten bewust zien dat we geen strijd tolereerden en niet bang waren. Dat was niet zonder risico. Wij hadden aanzienlijk betere wapens, maar hun belangen waren groter. Toch was ik, door het zelfvertrouwen dat de militairen uitstraalden, niet bang. Ook wisten we ons gedekt door helikopters. Na tien dagen kat-en-muisspelen in de woestijn, bij veertig graden, trokken de milities zich terug. Zo’n incident geeft de lokale bevolking vertrouwen: ze zien dat onze aanwezigheid de kans op geweld kan verkleinen.
“Ik ben diep onder de indruk van de veerkracht van de lokale bevolking”
In Burkina Faso werken we aan het creëren van banen, ook om te voorkomen dat jongeren zonder perspectief radicaliseren. Ik ben diep onder de indruk van de veerkracht van de lokale bevolking, in zowel Mali als Burkina Faso. Op de meest afgelegen plekken zie je soms ineens bloeiende groentetuintjes. Dan realiseer ik me weer hoe lonend het is dit werk te doen, en toch – al is het misschien klein – een verschil te kunnen maken.”
Er is slechts één plek op aarde waar bijna alle landen van de wereld met elkaar aan tafel zitten: de Verenigde Naties. De VN richt zich op kwesties die de grenzen van landen overstijgen of zelfs de hele wereld aangaan, zoals vrede en veiligheid, klimaatverandering, onderwijs, gezondheid, cultureel erfgoed, economische ontwikkeling, en meer. Voor velen lijkt het werk van de VN erg abstract, maar door in gesprek te gaan met reddingswerkers, vredeshandhavers, hulpverleners, diplomaten, ooggetuigen, soldaten, en anderen die betrokken zijn bij de VN, wordt duidelijk hoe belangrijk het werk van deze organisatie is. Dit is precies wat het Humanity House heeft gedaan. Helaas heeft deze organisatie zijn deuren moeten sluiten, maar Just Peace en Museon-Omniversum hebben de handen ineengeslagen om hun verhalen te bewaren. Je kunt deze verhalen nu vinden op de website van Just Peace, en een deel ervan is ook opgenomen in een tentoonstelling over de VN in Museon-Omniversum.
De 75 Jaar VN Verhalen zijn verzameld en gecureerd door Frederiek Biemans voor Humanity House.
