75 jaar VN in 75 verhalen: Zainab Osman

Zainab Osman (1974) is 16 jaar als het Somalische regime onder leiding van dictator Siad Barre in 1991 ten val komt. Wat een bevrijding moet zijn, mondt uit in een bloedige burgeroorlog.

De politiek van Somalië wordt in sterke mate beheerst door een clan-cultuur. Na de onafhankelijkheid (1960) maakt de socialistische leider Siad Barre middels een staatsgreep een einde aan deze cultuur en vestigt een links-islamitische dictatuur. Eind jaren zeventig raakt Somalië in een langdurige oorlog met Ethiopië. De bevolking van Somalië lijdt niet alleen onder de oorlogsvoering, maar ook in toenemende mate onder repressie en vervolging door het regime van Barre.

Nadat Ethiopië en Somalië in 1988 vrede sluiten, keert het geweld zich naar binnen. Tijdens de burgeroorlog die volgt, wordt Barre afgezet. Voedselvoorziening is jarenlang een groot probleem en miljoenen Somaliërs lijden honger. Vanaf begin jaren negentig richten verschillende VN-missies zich dan ook hoofdzakelijk op voedselhulp.

Ontwapening, ontwikkeling van infrastructuur en steun bij het vormen van een regering zijn de inzet van de missie UNOSOM-II, na 1993. De VN-troepen stuiten op agressie en geweld. Ook aan de zijde van VN-militairen vinden misstanden plaats.

De VS levert een bijdrage aan de VN-troepen, onder de naam Restore Hope, in een uiterste poging om de rust te herstellen. Na een periode van gewelddadigheden waarbij VN-militairen, hulpverleners en journalisten doelwit zijn, trekt de VS zich terug uit Somalië, wat het einde betekent van Restore Hope.

“Het voelt goed mee te helpen in plaats van slachtoffer te zijn”

“We zijn verlost!, denken we als Barre is vertrokken. We voelen weer hoop, op gelijke kansen, op rechtvaardigheid. Jarenlang werden de burgers van Somalië onderdrukt, opgepakt en gemarteld. Er groeide een stille weerstand. Totdat de studenten in opstand kwamen, en in hun kielzog steeds meer mensen. ‘Nu zijn we vrij’, jubel ik. ‘Ik mag weer naar school!’

De vreugde is van korte duur. Somalië wordt geregeerd door clans, iedereen wil de macht, en al snel bestrijden ze elkaar en bevinden we ons in een burgeroorlog. Huizen worden geplunderd en mensen op straat afgeslacht. Op een dag staat een deel van de stad in brand, het tumult komt dichterbij. ‘We gaan nu!’, roept mijn moeder plotseling tijdens het ontbijt. We graaien wat kleding mee en vluchten Mogadishu uit. Op straat rennen mensen alle kanten op, ik zie de wanhoop in hun ogen. Langs de wegen liggen mensen, gewond, of dood.

“Voor het eerst krijgt het woord ‘solidariteit’ voor mij betekenis”

Als we maanden later terugkeren, ligt de stad in puin. Mijn zus is verpleegkundige, vanuit het ziekenhuis neemt zij dagelijks voedsel voor ons mee. Gevaarlijk, maar als je moet kiezen tussen zeker doodgaan van de honger of misschien door de kogel, dan kies je toch dat laatste.

En dan is daar de VN, met vredesmissie Restore Hope. Er zijn toch mensen die om ons geven, denken we, ze zijn ons niet vergeten! Voor het eerst krijgt het woord ‘solidariteit’ voor mij betekenis. Ook ik kan aan de slag in het ziekenhuis, als tolk. Het voelt goed mee te helpen in plaats van slachtoffer te zijn.

Helaas lopen de onderhandelingen spaak. Tot onze ontsteltenis vertrekt de VN-macht. De burgeroorlog laait weer op en ik vlucht uiteindelijk in mijn eentje naar Nederland.

Destijds begreep ik dat vertrek van de VN niet. Terugkijkend begrijp ik beter hoe complex zo’n missie is. En dat de VN soms niet anders kunnen dan met lede ogen toezien hoe onschuldige burgers slachtoffer worden.”

De 75 Jaar VN Verhalen zijn verzameld en gecureerd door Frederiek Biemans voor Humanity House.