Wie waren de kopstukken van de Eerste Haagse Vredesconferentie?

In een stad waar mensen van meer dan 180 nationaliteiten samenkomen en wonen, en waar tegenwoordig bijna 500 internationale organisaties zijn gevestigd, is het best van zelfsprekend dat Den Haag de titel draagt van Vrede en Recht. Maar hoe is dat zo gekomen? En heeft de stad zijn welverdiende titel aan te danken. In acht korte verhalen neemt Just Peace (in samenwerking met gemeente Den Haag) je mee door de geschiedenis, het heden en de toekomst van de Stad van Vrede en Recht.

In het eerste deel van deze reeks ben je al te weten gekomen dat de Eerste Haagse Vredesconferentie niet zómaar een evenement in Den Haag was, maar ook de start van Den Haag als de stad van vrede en recht. Mensen kwamen van heinde en verre om samen te spreken over de weg naar vrede en internationale samenwerking. Maar wie waren dat dan precies? Wie waren de kopstukken gedurende deze eerste vredes-bijeenkomst?

Er waren vertegenwoordigers uit 26 verschillende landen aanwezig in Den Haag. Dit omvatte bijna de helft van de landen die destijds soevereiniteit claimden (of hun eigen regering hadden). Een opkomst van onwaarschijnlijke schaal dus. Naast deze staats-vertegenwoordigers waren er ook juristen, militaire experts en vredesactivisten of andere mensen zonder hoge politieke status of overheidspositie aanwezig. Echter ontbrak één, naar verwachting, centraal figuur tijdens de Vredesconferentie: Tsaar Nicolaas II. Hoewel hij de leidende factor was voor het samenkomen van alle verschillende partijen, was er een andere afgevaardigde Rus aanwezig: Fedor Fedorovich Martens. Hij was Russisch diplomaat en jurist en wordt gezien als de drijvende kracht achter de Haagse Vredesconferentie. Zijn rol als hoofdonderhandelaar voor Rusland kan worden beschouwd als cruciaal voor de voortgang van de conferentie.

Natuurlijk kon er door de rol van Nederland als gastland geen afgevaardigde ontbreken. Niet alleen als inhoudelijke betrokkene, maar ook als symbolische verbinder van al deze – toch politiek ver uiteen-liggende – landen. Die rol was weggelegd voor Koningin Wilhelmina. De toenmalige Nederlandse koningin ontving de belangrijke politiek leiders en diplomaten die naar Den Haag waren afgereist. Ook nam ze deel aan enkele officiële ceremonies. Haar aanwezigheid bij evenementen rondom de conferentie droeg bij aan de professionele uitstraling en versterkte de positie van Nederland als gastland. Ons kikkerlandje werd zo nog maar weer een keer als land van grote invloed op de kaart gezet.

Een van de non-politici, doch uiterst belangrijke personen aanwezig tijdens de conferentie was Berta von Suttner (de enige vrouwelijke gedelegeerde aanwezige), toegewijd vredesactiviste uit Oostenrijk. Al voorgaand aan het evenement in Den Haag schreef zij aan aantal boeken waarmee zij de noodzaak van wereldwijde Vrede benadrukte. Eén van haar boeken, genaamd “Die Waffen nieder!” (wat “Leg de wapens neer!” betekent), maakte grote indruk. Ze inspireerde niet alleen tsaar Nicolaas II om een vredesconferentie te organiseren, maar wist ook Andrew Carnegie over te halen om geld te doneren voor de bouw van het Vredepaleis en Alfred Nobel een Vredesprijs in het leven te laten roepen. 

"Die waffen nieder!" (Leg de wapens neer!)

Samen met haar man en dochter heeft Berta von Suttner allerlei activiteiten georganiseerd. Vooral benoemingswaardig was haar “salon,” waar ze met andere vredesactivisten lobbyde voor de opening van een “rechtbank” voor arbitrage. En met succes, want de reden dat je nu dit verhaal leest is vanwege de viering van het 125 jarig bestaan van de Permanent court of arbitration.

William Thomas Stead was een bekende Britse journalist uit Groot-Brittannië. Hij geloofde erin dat landen met elkaar moesten praten in plaats van oorlog voerden en reisde rond Europa om het oorspronkelijke initiatief van Nicolas II te promoten. Tijdens zowel de eerste als de tweede Haagse Vredesconferenties was Stead aanwezig in Den Haag en deed hier uitgebreid verslag van. Als goede vriend van Andrew Carnegie voerde hij namens hem de onderhandelingen voor de bouw van het Vredespaleis in Nederland. Ook hield hij de Russische Tsaar, wegens zijn afwezigheid in Den Haag, via brieven op de hoogte van de beraadslagingen tijdens de conferentie.

Tot slot, Tobias Asser was een belangrijke Nederlandse rechtsgeleerde. Hij nam – nog vóór de Eerste Haagse Vredesconferentie – het initiatief om de Haagse Conferentie voor Internationaal Privaatrecht te organiseren, en met deze expertise kon hij goed bijspringen bij de organisatie van de Haagse Vredesconferentie in 1899. Voor zijn belangrijke rol bij de oprichting van het Permanent Hof van Arbitrage ontving hij in 1911 de Nobelprijs voor de Vrede. Met het prijzengeld richtte hij de Haagse Academie voor Internationaal Recht op, dat vandaag de dag nog steeds in het Vredespaleis gevestigd is. Hij doneerde zelfs de helft van zijn prijzengeld van de Nobelprijs aan de oprichting van de academie.

Dus de Eerste Haagse Vredesconferentie is dus niet vanzelf van de grond gekomen, maar door de enorme toewijding en inzet van een heleboel slimme koppen! Fedor Fedorovich Martens, Koningin Wilhelmina, Berta van Suttner, William Thomas Stead en Tobias Asser waren, waren onderdeel van de puzzel die heeft geleid tot de vorming van Den Haag tot de Internationale Stad van Vrede en Recht.