Je wordt niet wakker als statushouder, je wordt wakker als mens

Op 20 juni is het Wereldvluchtelingendag. We spraken met Emmylou Aben, mede-oprichter van de organisaties Pitztop en Talenten zonder Grenzen. In deze organisaties staat de vraag ‘Hoe zorg je voor een goede menselijke landing voor nieuwkomers in Nederland?’ centraal. Het begint bij statushouders mensen noemen: “Je wordt niet wakker als statushouder, je wordt wakker als mens,” aldus Emmylou.

“Niemand staat op in de ochtend met de gedachte ‘vanaf vandaag ben ik volledig tegen buitenlanders.’”

Tekst en fotografie door Sacha Celine Verheij

Hoe ben je geïnteresseerd geraakt in dit onderwerp?

“Het gegeven dat de wereld groter is dan waar je vandaan komt was voor mij van kinds af aan al duidelijk. Ik vind het heel erg leuk om te luisteren naar wat iemand beweegt. Ik kom zelf uit een dorp in Limburg waar een derde van de mensen PVV heeft gestemd. Dat zijn allemaal aardige mensen waarvan een aantal het vast ook ingewikkeld vinden wat ik doe. Ze zijn niet de enigen. Ik onderzoek graag met mensen waar hun denkbeelden vandaan komen. Niemand staat op in de ochtend met de gedachte ‘vanaf vandaag ben ik volledig tegen buitenlanders’.

Hoe zorg je er dan voor dat mensen met elkaar in gesprek komen?

“Het is belangrijk dat alle stemmen in het hedendaags debat worden meegenomen. Sinds ik dit werk doe, merk ik op dat veel mensen open staan. Juist ook buiten mijn zakelijke en technische wereld van mijn vorige werk, kwam ik mensen tegen die hier al veel mee bezig waren. Daar is een wereld te winnen in zichtbaar maken hoe het ook kan. De wereld is groter dan de huidige politieke dominantie, dat is me duidelijk geworden.

Door betrokkenheid te tonen, normaliseren we wat nodig is om zelfstandigheid van mensen te vergroten.

Hoe bedoel je?

In mijn huidige werk met Pitztop en Talenten zonder Grenzen ontdek ik dat menselijke hulp en een sociaal netwerk ervoor zorgen dat talenten van mensen meer aan het licht komen. Het heeft effect als iemand die de Nederlandse taal vloeiend spreekt, zoals ik, af en toe helpt met het vinden van nuance in de taal: hoe moet een vraag worden gesteld of hoe verwoord je iets? Zoiets kleins kan het verschil betekenen voor iemand die op zoek is naar een baan of opleiding. Door betrokkenheid te tonen, normaliseren we wat nodig is om zelfstandigheid van mensen te vergroten. Die betrokkenheid kunnen veel mensen bieden en hoeft niet veel tijd te kosten.

Een netwerk is belangrijk, maar niet voor iedereen vanzelfsprekend?

Precies, het gaat om een netwerk. Het belang van een samenleving die zich hier om bekommert benadruk ik met mijn werk. We hebben elkaar nodig. Uiteindelijk zijn we allemaal mensen, die een gezond en goed leven willen. Of je ze nou gelukszoekers, statushouders of vluchtelingen noemt, mensen willen leven. Waar het voorheen niet meer kon, willen ze hier in Nederland weer vooruit.

Ambtenaren mogen zich vaker afvragen: wat zou ik zelf wensen als ik in een afhankelijke situatie zou zitten? En dat antwoord gebruiken in de manier waarop ze beleid vormgeven.

Wat kunnen de overheid en organisaties volgens jou meer doen?

“Hoewel een netwerk iemand enorm ver kan brengen, ligt er een grote verantwoordelijkheid bij posities met macht. De overheid en organisaties kunnen het faciliteren van de integratie van nieuwkomers via hun beleid vergemakkelijken. Als een werkgever actief beleid voert voor het aannemen van mensen met een niet-reguliere achtergrond, wordt het openstaan voor statushouders genormaliseerd. En ambtenaren mogen zich vaker afvragen: wat zou ik zelf wensen als ik in een afhankelijke situatie zou zitten? En dat antwoord gebruiken in de manier waarop ze beleid vormgeven of ondersteuning bieden. Tegelijkertijd gaan de overheid en organisaties deze maatschappelijke vraagstukken niet in hun eentje kunnen oplossen.

Kun je dat toelichten?

Het is ook een opgave van de samenleving, je kunt maar ten dele van wat er gebeurt in de handen van de overheid leggen. Je kunt daar zelf ook wat in doen met de rijkdom die je hebt als Nederlander.

Diegene vertelde dat hij pas ‘common ground’ met de mensen daar vond toen de Twin Towers werden aangevallen.

De wereld is groter dan waar je vandaan komt, zoals je in het begin van het interview zei. Wat is je boodschap aan mensen die geïnteresseerd zijn in het bijdragen aan je werk?

“Als je nieuwe buren in je straat krijgt, bel dan eens aan en ontmoet elkaar. Deel je ervaringen, ga op zoek naar wat jullie verbindt en ontdek hoe veel je eigenlijk gemeen hebt. Vaak gaan we uit van de verschillen, maar er zijn veel overeenkomsten. Een mooi voorbeeld dat ik laatst hoorde was van een iemand die naar de Verenigde Staten is gevlucht. Diegene vertelde dat hij pas common ground met mensen daar vond toen de Twin Towers werden aangevallen. Mensen begonnen toen te begrijpen dat hij heeft moeten vluchten omdat er bommen vielen op zijn dorp, en hoe die ervaring voor hem was. Vanuit de gemeenschappelijkheid ontstaat er meer ruimte voor verschillen.