De onzichtbare crisis: dakloosheid onder queer jongeren in Den Haag

In het kader van de Dag van de Mensenrechten - jaarlijks op 10 december - spraken we met Jean-Bernard Maweja, de oprichter van Stichting Queer Mind. Jean-Bernard vond inspiratie in zijn eigen levensverhaal. Als Congolese immigrant, die pas in Nederland uit de kast durfde te komen, ervoer isolatie en het gemis van een veilige ruimte: een opvang en huiskamer. “Wat ik toen nodig had, creëer ik nu zelf: een huiskamer voor queer jongeren in Den Haag.”

Queer jongeren zoeken niet snel de bestaande instellingen voor opvang op, omdat ze daar hetzelfde [homofobie] tegenkomen waar ze van weglopen.

Tekst en fotografie door Sacha Celine Verheij

Stichting Queer Mind (Queer Mind Foundation), opgericht in 2021, pakt de sociale en culturele hindernissen waarmee queer jongeren in Den Haag worden geconfronteerd aan. Meer dan 2000 queer jongeren zijn dakloos, meer dan de helft van queer jongeren durft niet hand in hand op straat te lopen en 70% LGBTQIA+ ervaart fysiek of verbaal geweld.

“Queer jongeren zoeken niet snel de bestaande instellingen voor opvang op, omdat ze daar hetzelfde tegenkomen waar ze van weglopen,” vertelt Jean-Bernard. Dit maakt het lastig om harde cijfers over dakloosheid onder de queer gemeenschap te peilen, omdat ze onder de radar verdwijnen.  

Het feit dat zo’n jong persoon op straat beland vanwege het queer zijn, dat zegt al genoeg. Het is niet uit eigen keuze dat iemand dan maar dakloos wordt.

Een huiskamer waar je jezelf kunt zijn

“Het feit dat zo’n jong persoon op straat beland vanwege het queer zijn, dat zegt al genoeg. Het is niet uit eigen keuze dat iemand dan maar dakloos wordt,” zegt Jean-Bernard met een bedrukt gezicht. Stichting Queer Mind, in samenwerking met SHOP-Den Haag en expertise van het opvanghuis “Le-Refuge”-België, heeft het project. "Le Refuge Den Haag" . Deze bestaat uit het volgende: “Le Refuge – Opvang" en “Le Refuge – Huiskamer".

Le Refuge – Opvang biedt een tijdelijke opvang voor queer jongeren. “De drie bedden waren direct gevuld, inmiddels hebben we een wachtlijst van 13. Dat laat zien dat er een behoorlijke vraag is.”

Dit project fungeert als schakel tussen queer jongeren, reguliere opvang en zorg. “We claimen recht op huisvesting door tijdelijk een plek te bieden om dakloosheid te voorkomen en tegelijkertijd ze te begeleiden naar iets nieuws. De doorstroom is wat we proberen te regelen.”

Het is geweldig om de queer jongeren te zien opbloeien, doordat ze hier zichzelf kunnen zijn. In de huiskamer wordt er samen gegeten, spelletjes gedaan en filmavonden georganiseerd.

Naast een opvanghuis, is Stichting Queer Mind ook bezig met een inloophuis: “Le Refuge – Huiskamer". Het huis biedt een veilige plek waar queer jongeren, lotgenoten en ervaringsdeskundigen elkaar kunnen ontmoeten.

“Het is geweldig om de queer jongeren te zien opbloeien, doordat ze hier zichzelf kunnen zijn. In de huiskamer wordt er samen gegeten, spelletjes gedaan en filmavonden georganiseerd. Voor diegenen die huiswerk hebben, kunnen hier op de computer werken. Verder zijn er maatschappelijke werkers bij wie ze terecht kunnen voor een luisterend oor.”

Van regenboogpaden tot regenboogbanken: de zichtbaarheid van de queer gemeenschap

Jean-Bernard ziet Den Haag als een stad die niet alleen symbolisch, maar ook praktisch moet bijdragen aan mensenrechten. “Het recht om jezelf te zijn, raakt aan de kern van mensenrechten,” stelt hij. Met zijn stichting wil hij ook gesprekken op gang brengen met bewoners en organisaties in heel Den Haag, waardoor bewustzijn en begrip wordt verspreid. Hij wil een stad creëren waar queer jongeren worden geaccepteerd, opgenomen en ondersteund.

Het plaatsen van de regenboog in de publieke ruimte laat ook zien wat er in de stad speelt. Het geeft informatie over hoe de mensen in de stad ernaar kijken. Zo deed die regenboogfietspad veel stof opwaaien. Dan weten wij dat we daarmee aan de slag moeten.

“Heb je die regenboog fietspad op de Grote Marktstraat gezien? Dat is deels door onze lobby. Als je de stad van vrede en recht bent, dan wil je acceptatie en veiligheid van iédereen waarborgen. Queer mensen bestaan, dus laat dat dan ook zien!" Van regenboogpaden tot regenboogbanken: Stichting Queer Mind vergroot de zichtbaarheid van de queer gemeenschap.

Jean-Bernard stuurt de politiek en de gemeente aan om meer regenboogelementen in de publieke ruimte te plaatsen. “Laat acceptatie niet alleen bij woorden blijven,” aldus Jean-Bernard. Kleine gebaren, zoals het dragen van een regenboogpin, kunnen een groot verschil maken. Op die manier voelt de queer gemeenschap zich gezien.

“Het plaatsen van de regenboog in de publieke ruimte laat ook zien wat er in de stad speelt. Het geeft informatie over hoe de mensen in de stad ernaar kijken. Zo deed die regenboogfietspad veel stof opwaaien. Dan weten wij dat we daarmee aan de slag moeten,” legt Jean-Bernard uit.

Acceptatie gaat verder dan tolerantie. Het gaat om begrip en echte verbinding. Door dialogen te organiseren in de stad, bouwt Stichting Queer Mind aan begrip tussen queer jongeren en de bredere gemeenschap. Hun activiteiten richten zich niet enkel op de queer gemeenschap, maar zeker op alle inwoners van Den Haag. Zo organiseert Stichting Queer Mind activiteiten zoals Gay Cinema, Queetchen of theaterworkshops, naast (creatieve) dialoogsessies.

Als we vandaag nog steeds praten over queer sensitief zijn binnen organisaties en zorginstellingen, dan zijn we ver van huis. Met onze bewustwording campagnes hopen we hier verandering in te brengen.

Queer sensitiviteit en structurele verankering

Als ik Jean-Bernard vraag naar hoe hij naar Nederland en queer acceptatie kijkt, geeft hij een sombere doch strijdbare indruk. “Als we vandaag nog steeds praten over queer sensitief zijn binnen organisaties en zorginstellingen, dan zijn we ver van huis. Met onze bewustwording campagnes hopen we hier verandering in te brengen.” Uiteindelijk hoopt Jean-Bernard opvang voor queer jongeren structureel te verankeren in Den Haag.

Dakloosheid, agressie en emotionele isolatie waarmee queer jongeren te maken krijgen, doet onrecht aan hun recht van menszijn. “Steun ons,” roept Jean-Bernard ten slotte op. Of het nu gaat om donaties, expertise of het delen van hun missie, elke bijdrage helpt om een inclusieve en veilige toekomst te creëren voor queer jongeren.

Jezelf thuis voelen blijkt allesbehalve vanzelfsprekend te zijn. Neem homofobie en dakloosheid serieus, iedereen verdient zichzelf te kunnen zijn. Laten we samenbouwen aan een Den Haag waar iedereen, ongeacht hun identiteit, zich thuis kan voelen.